Triển vọng và thách thức khi xây dựng Nam Trà My thành vùng dược liệu trọng điểm quốc gia

Nam Trà My, một huyện miền núi thuộc tỉnh Quảng Nam, từ lâu đã được biết đến như cái nôi của sâm Ngọc Linh, loại thảo dược quý hiếm bậc nhất Việt Nam. Trong những năm gần đây, cùng với định hướng phát triển kinh tế xanh và bền vững, Nam Trà My đã được xác định trở thành vùng dược liệu trọng điểm quốc gia, góp phần nâng cao giá trị nông sản, tạo sinh kế ổn định cho người dân, đồng thời khẳng định vị thế của Việt Nam trên bản đồ dược liệu thế giới.

Vùng đất hội tụ tiềm năng đặc biệt

Nam Trà My nằm ở độ cao từ 1.200 – 2.600m so với mực nước biển, địa hình đồi núi hiểm trở, khí hậu mát lạnh quanh năm. Đây là điều kiện lý tưởng cho sự phát triển của nhiều loại cây dược liệu quý.

Nổi bật nhất là sâm Ngọc Linh – được giới khoa học công nhận có hàm lượng saponin vượt trội, nhiều hoạt chất sinh học quý hiếm, giúp tăng cường miễn dịch, phòng chống lão hóa, hỗ trợ điều trị nhiều bệnh mãn tính. Không chỉ có sâm, vùng đất này còn sở hữu hàng chục loài dược liệu khác như quế Trà My, đảng sâm, giảo cổ lam, ba kích, sa nhân tím, nghệ đen… tạo nên một “kho báu xanh” vô giá.

Theo số liệu thống kê, diện tích trồng sâm Ngọc Linh tại Nam Trà My đã đạt hàng trăm héc-ta, tập trung tại các xã Trà Linh, Trà Nam, Trà Cang… Bên cạnh đó, nhiều doanh nghiệp, hợp tác xã và hộ gia đình đã tham gia trồng và khai thác các loại dược liệu khác, từng bước hình thành chuỗi giá trị kinh tế bền vững.

Chính sách phát triển và định hướng chiến lược

Nhận thức rõ tiềm năng, tỉnh Quảng Nam đã ban hành nhiều chương trình, đề án nhằm phát triển Nam Trà My thành trung tâm dược liệu trọng điểm của cả nước. Trong đó có:

• Quy hoạch vùng nguyên liệu: Mở rộng diện tích trồng sâm Ngọc Linh, phát triển các khu bảo tồn giống, áp dụng công nghệ nuôi cấy mô để nhân giống cây con chất lượng cao.

• Hỗ trợ người dân: Cung cấp vốn vay ưu đãi, chuyển giao kỹ thuật trồng và chăm sóc dược liệu, tạo cơ hội cho đồng bào dân tộc thiểu số tham gia sản xuất.

• Thu hút doanh nghiệp: Khuyến khích đầu tư xây dựng nhà máy chế biến, trung tâm nghiên cứu và sàn giao dịch dược liệu, góp phần nâng cao giá trị gia tăng.

• Phát triển thương hiệu: Đẩy mạnh xây dựng chỉ dẫn địa lý, nhãn hiệu tập thể cho các sản phẩm chủ lực như sâm Ngọc Linh, quế Trà My, gắn với tiêu chuẩn chất lượng quốc tế.

Sâm Ngọc Linh – “Quốc bảo” từ vùng núi Nam Trà My

Sâm Ngọc Linh hiện được xem là một trong những loại sâm tốt nhất thế giới. Nhiều công trình nghiên cứu đã chỉ ra rằng loài sâm này chứa hơn 50 hoạt chất saponin, có tác dụng vượt trội so với các loại sâm Hàn Quốc, Mỹ hay Triều Tiên.

Giá trị của sâm Ngọc Linh không chỉ nằm ở dược tính mà còn ở khía cạnh văn hóa và thương mại. Sản phẩm chế biến từ sâm như rượu sâm, trà sâm, cao sâm, viên nang… ngày càng được thị trường trong và ngoài nước ưa chuộng. Việc xây dựng Nam Trà My thành vùng nguyên liệu dược liệu trọng điểm cũng đồng nghĩa với việc đưa thương hiệu sâm Việt Nam ra thế giới.

Quế Trà My và hệ sinh thái dược liệu phong phú

Bên cạnh sâm, quế Trà My cũng là sản phẩm nổi bật, từng được coi là đặc sản tiến vua. Quế nơi đây có hương vị đậm, tinh dầu nhiều, được sử dụng rộng rãi trong chế biến thực phẩm, y học và xuất khẩu. Hiện nay, hàng nghìn héc-ta quế tại Nam Trà My đang được trồng và khai thác, mang lại nguồn thu nhập đáng kể cho người dân.

Ngoài ra, nhiều loại cây dược liệu khác cũng đang được quy hoạch phát triển, hướng đến sản xuất theo tiêu chuẩn GACP-WHO (Thực hành tốt nuôi trồng và thu hái dược liệu theo khuyến cáo của Tổ chức Y tế Thế giới), tạo ra nguồn cung ứng ổn định và chất lượng cao cho ngành dược phẩm.

Liên kết “4 nhà” – chìa khóa cho phát triển bền vững

Một trong những giải pháp trọng tâm để đưa Nam Trà My trở thành vùng dược liệu trọng điểm quốc gia là mô hình liên kết Nhà nước – Nhà khoa học – Doanh nghiệp – Người dân.

• Nhà nước đóng vai trò định hướng chiến lược, hỗ trợ chính sách và đầu tư hạ tầng.

• Nhà khoa học nghiên cứu, bảo tồn nguồn gen, chuyển giao công nghệ trồng, chăm sóc và chế biến.

• Doanh nghiệp tham gia đầu tư sản xuất, chế biến sâu, mở rộng thị trường tiêu thụ.

• Người dân trực tiếp trồng, chăm sóc và thu hoạch, hưởng lợi từ việc bán sản phẩm.

Sự kết nối này giúp đảm bảo chất lượng, xây dựng chuỗi giá trị khép kín, đồng thời bảo tồn được hệ sinh thái tự nhiên.

Gắn kết phát triển dược liệu với du lịch sinh thái

Một hướng đi mới đầy triển vọng là kết hợp giữa phát triển dược liệu và du lịch. Phiên chợ Sâm Ngọc Linh tổ chức hằng tháng tại huyện Nam Trà My đã trở thành điểm hẹn của du khách trong và ngoài nước. Bên cạnh đó, các tour du lịch trải nghiệm leo núi, khám phá vườn sâm, thưởng thức đặc sản từ quế, mật ong, thảo dược… đang mở ra cơ hội phát triển du lịch cộng đồng, tăng thêm thu nhập cho người dân địa phương.

Thách thức và giải pháp

Dù có nhiều tiềm năng, Nam Trà My vẫn đối mặt với một số thách thức:

• Địa hình hiểm trở, giao thông khó khăn, ảnh hưởng đến việc vận chuyển sản phẩm.

• Nguy cơ giống sâm và các dược liệu quý bị xâm hại, khai thác trái phép.

• Năng lực chế biến sâu còn hạn chế, phần lớn sản phẩm mới dừng lại ở dạng thô.

• Thị trường quốc tế yêu cầu tiêu chuẩn khắt khe về chất lượng và truy xuất nguồn gốc.

Để khắc phục, địa phương cần tiếp tục đầu tư hạ tầng giao thông, ứng dụng công nghệ số trong quản lý chuỗi sản xuất, mở rộng hợp tác quốc tế và đào tạo nguồn nhân lực chuyên môn cao.

Khát vọng vươn tầm thế giới

Đưa Nam Trà My trở thành vùng dược liệu trọng điểm quốc gia không chỉ là mục tiêu của Quảng Nam mà còn là chiến lược quốc gia về phát triển dược liệu. Khi sâm Ngọc Linh và các loại dược liệu khác được chuẩn hóa, xây dựng thương hiệu mạnh, Việt Nam hoàn toàn có thể trở thành một trong những trung tâm dược liệu hàng đầu châu Á.

Nam Trà My hôm nay không chỉ là vùng đất giàu tiềm năng, mà còn là biểu tượng cho khát vọng vươn tầm thế giới, khẳng định trí tuệ, bản lĩnh và niềm tự hào của người Việt Nam.